Hasan Hüseyin KÖKEN Online Edebiyat Eğitim Sitesi
İlgili Makaleler
I.YÜKLEMİNİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER
1. İsim Cümlesi: Yüklemi isim ya da isim soylu bir sözcük olan cümlelere denir.
Sorusunun doğru cevabı bu değil.
Dünkü toplantıda siz de yoktunuz.
Dershanenin en yakışıklı öğretmenidir.
2. Fiil Cümlesi: Yüklemi çekimli bir fiil olan cümlelerdir.
Sabahları, kahvaltı yapmadan evden çıkmam.
Eskişehir’deki annesini ziyaretten dönüyordu.
Sinemaya gitmeyi çok seviyor.
II.YÜKLEMİNİN YERİNE (ÖGE DİZİLİŞİNE) GÖRE
CÜMLELER
1. Kurallı Cümle: Yüklemi sonda olan cümlelerdir.
Bu renkler üzerinde gezinen hayallerimdi.
Beni hayallerimin bittiği yere asın.
- Kuralsız (Devrik) Cümle: Yüklemi sonda olmayan cümlelerdir.
Hatırlarım seni gezdiğim bu sahilde.
Caddeler her zaman temizdir Eskişehir’de.
3. Eksiltili Cümle: Asıl öğelerinden biri olan yüklemi düşmüş olan cümlelerdir. Herkes tarafından bilinen yüklem söylenmez.
Üzgünüm ama onu… ( bulamıyorum)
İkisi de öyle iyi, öyle dost canlısı insanlar ki… (onları çok seviyorum)
III.ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER
1.Olumlu Cümle: Yüklemin belirttiği anlamın olduğunu, yapıldığını, gerçekleştiğini belirten cümlelerdir.
Sadece ayran içmek istiyorum.
Her zaman bakımlıdır,Sergül.
Söyleyeceklerimi dikkatle dinler misin?
2. Olumsuz Cümle: Yüklemin belirttiği anlamın olmadığını, yapılmadığını, gerçekleşmediğini belirten cümlelerdir. Fiil cümlelerinde olumsuzluk “-me”, ekiyle; isim cümlelerinde olumsuzluk “yok”, “değil” sözcüğüyle ya da “-siz” ekiyle yapılır.
Zaman bir türlü geçmiyor.
Hava soğumuştu ama yağmur yağmamıştı.
Seyitgazi‘ye giden yol, bu değildi.
3.Soru Cümlesi: Bir istekte bulunmak veya bir durumu öğrenmek amacıyla kurulan cümlelerdir. Yanıt gerektirmeyen soru cümleleri de vardır:
Kim dinler onu? (Sözde soru cümlesi)
Gönlüm,derdimi sana nasıl anlatayım? (Sözde soru cümlesi)
Masadaki bardağı bana uzatabilir misin? (Gerçek soru cümlesi)
Akşamki tiyatro nasıldı? (Gerçek soru cümlesi)
4.Ünlem Cümlesi: Sevinç, acı, hüzün, korku, şaşkınlık gibi duygulanmalar ve heyecanlanmalarda ünlemlerle kurulan cümlelerdir.
Aman Allah’ım, bu da ne!
Of, yeter artık!
Ay, elim acıdı!
IV.YAPILARINA GÖRE CÜMLELER
1.Basit Cümle: İçinde bir tek yargı, dolayısıyla bir tek yüklem olan cümlelere denir.
Sizin tek görevin çalışmaktır.
Bisikletimi tamir eder misin?
2.Birleşik Cümle: İçinde birden fazla yargısı bulunan cümlelerdir. Birleşik cümleler şunlardır:
a. Girişik (Asıl) Birleşik Cümle: Yan cümleleri fiilimsilerle kurulan cümlelerdir. Yan cümle, temel cümlenin bir öğesidir.
Merdivenleri hızla çıkan Sergül, nefes nefese kalmıştı.
b. İçice Birleşik Cümle: Temel cümleyle birlikte içinde başka bir konuşma cümlesi bulunan birleşik cümlelerdir.
Ağabeyim, “Her iş zamanında yapılmalıdır.” diyor.
c.Koşullu Birleşik Cümle: Yan cümlesi şart kipiyle çekimlenmiş cümlelerdir. Bu yan cümleler genellikle temel cümlenin zarf tümleci olurlar.
Anlatacağın öykü güzel değilse kimse dinlemez.
d.Ki’li Birleşik Cümle: “ki” bağlacının bağladığı cümlelerdir.
Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini.
e.Mi’li Birleşik Cümle: “mi” edatının bağladığı cümlelerdir.
Kardeşin geldi mi yemeğe oturabiliriz.
3.Sıralı Cümle: Virgül (,), noktalı virgül (;)işaretleriyle birbirine bağlanan, birden fazla yargı bildiren cümlelerdir. Bu tür cümlelerde her cümlenin kendi içinde öğeleri vardı
Her sabah erken kalkar, kahvaltısını eşiyle birlikte yapar; işine huzurlu bir şekilde giderdi.
4.Bağlı Cümle: Bağlaçlarla birleştirilen ve içinde birden fazla yargısı olan cümlelerdir.
Biz top oynuyorduk ;fakat onlar keyifsizce oturuyordu.
*Arasözlü (Ara Cümleli) Cümle: Kuruluşunda ara söz bulunan cümlelerdir.
O gün, pikniğe gittiğimiz gün, çok mutluydum.
* İçerik, internetten alıntılanarak derlenmiştir…
