Hasan Hüseyin KÖKEN Online Edebiyat Eğitim Sitesi
İlgili Makaleler
……İslam medeniyeti etkisindeki Türk edebiyatının en eski eseridir. Karahanlılar döneminde Saltuk Buğra Han’a sunulduğu bilinen bu ilk eser, “Has Hacip”lik rütbesiyle anılan Yusuf un, aruz vezniyle, mesnevi şeklinde yazdığı, didaktik özellikte, ahlak, siyaset, hikmet konularını işleyen manzum bir eserdir.
1.Paragrafta boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilebilir?
A) Mesnevi B) Divan-ı Kebir
C) Divan-ı Hikmet D) Kutadgu Bilig
E) Divan-ı Lügat-it Türk
Şiirlerini heceyle yazdı. “Hikmet” adı verilen şiirlerinde dini, tasavvufi konuları işledi. Asıl etkisi şiirleriyle birlikte yayılan Tasavvuf düşüncesiyle oldu. Tasavvuf akımı Anadolu içlerine kadar onun etkisiyle geldi. Başta Yunus Emre olmak üzere birçok tasavvuf şairini etkiledi.
2. Parçada tanıtılan şair aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ali Şir Nevai B) Yusuf Has Hacip
C) Mevlana Celaleddin D) Edip Ahmet
E) Ahmet Yesevi
3. Kutadgu Bilig hangi nazım biçimiyle yazılmıştır?
A) Gazel B) Mesnevi C)Tuyug D) Semai E)Koşma
On birinci yüzyılın sonlarında Batı Türkistan’da doğdu. Çocuk yaşlarında anne ve babasını yitirdi ve Yesi şehrine geldi. Tasavvuf yoluna girdi ve ölünceye kadar bu yolda vasıflı insan yetiştirmek için çaba sarf etti. Kurduğu tarikatla Orta Asya’da etkin olduğu gibi Anadolu’nun Türkleşmesinde ve İslamlaşmasında önemli rolü oldu. Türk Tasavvuf Edebiyatımızın öncüsü ve kurucusu olarak kabul edilir. Hece ölçüsü ile yazdığı didaktik bir divanı vardır.
4.Yukarıda hakkında bilgi verilen şairimiz kimdir ve eserinin adı nedir?
A) Ahmet Yesevi B) Arpınçur Tigin
C) Yolluğ Tigin D) Tonyukuk
E) Kaşgarlı Mahmut
5. Aşağıdaki eserlerin hangisinde, İslam dininin etkisiyle bazı Arapça ve Farsça sözcükler kullanılmıştır?
A) Orhun Yazıtları B) Alp Er Tunga Destanı
C) Divan-ı Hikmet D) Irk Bitig
E) Mani Metinleri
6. Aşağıdakilerden hangisi İslami kültürün etkisiyle yazılan Türk edebiyatının ilk eserlerinden değildir?
A) Divanü Lügat-it Türk B) Divan-ı Hikmet
C) Kutadgu Bilig D) Atabetü’l Hakayık
E) Şecere-i Türkî
7. Aşağıdakilerden hangisi “Atabetü’l Hakayık” adlı eserin özelliklerinden biri değildir?
A) Gerçeklerin Basamağı anlamına gelir.
B) Kaşgarlı Mahmut tarafından 1072 yılında yazılmıştır
C) Hakaniye Lehçesiyle yazılmıştır.
D) Cömertlik, ilim, doğruluk gibi konular işleniştir.
E) Öğretici öğüt verici niteliktedir.
8. İslami kültürün etkisiyle yazılan eserlerden hangisi daha sonraki yüzyıllarda yazılmıştır?
A) Muhakemetü’l Lügateyn B) Divan-ı Hikmet
C) Divanü Lügat-it Türk D) Atabetü’l Hakayık
E) Kutadgu Bilig
9. Aşağıdaki eserlerin hangisinde, İslam dininin etkisiyle bazı Arapça ve Farsça sözcükler kullanılmıştır?
A) Orhun Yazıtları B) Alp Er Tunga Destanı
C) Divan-ı Hikmet D) Irk Bitig
E) Mani Metinleri
10.”Muhakemetü’l Lügateyn” eseri ile ilgili veri-len aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Ali Şir Nevai eserde, yeryüzündeki başlıca dilleri Arapça, Hintçe, Farsça ve Türkçe olarak sayar.
B) Ali Şir Nevai, eserde çağdaşlarının Türkçeyi yetersiz görmelerini eleştirir.
C) Dil bilgisi kitabı şeklindedir.
D) Uygur Türkçesi ile yazılmıştır.
E) Eserde Türk kültürü, sosyal, siyasal ve ekonomik yaşantısı ile ilgili önemli bilgiler yer alır.
11. Aşağıdakilerden hangisi destan geleneğinden halk öykücülüğüne geçiş döneminin ürünüdür?
A)Kutadgu Bilig B) Kitab-ı Dede Korkut
C) Şecere-i Türkî D) Divan-ı Lûgat’it Türk
E)Atabet’ül Hakayık
12. Türk Edebiyatı’nın aruz vezni ile yazılmış ilk eseri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kutadgu Bilig B) Atabetü’l Hakayık
C) Şecere-i Türkî D) Babürname
E) Mesnevi
Bu eser, yalnız bir sözlük değil; İslâm’dan öncesi Türk edebiyatını, tarihini, coğrafyasını, folklorunu, mitolojisini aydınlatan ansiklopedik niteliktedir. Bilindiği üzere, XI. yüzyıl hemen bütün İslâm ülkelerinde Türklerin egemen olduğu bir dönemdir. Karahanlılar devletinin, özellikle Büyük Selçuk imparatorluğumun askerlikçe ve uygarlıkça en parlak zamanı bu dönem içerisindedir. O tarihlerde Türklerin egemenliğindeki uluslar dilini öğrenmek ihtiyacını duyuyorlardı. Bu eser, işte bu maksatla, yani yabancılara Türkçeyi öğretmek amacıyla 1073-1077 tarihleri arasında Bağdat’ta yazılmış bir sözlüktür.
13.Bu parçada sözü edilen yapıt ve yazarı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Göktürk Yazıtları – Bilge Kağan
B) Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip
C) Atebet’ül Hakayık – Edip Ahmet Yükneki
D) Divan-ı Hikmet – Ahmet Yesevi
E) Divan-ı Lügat’it Türk – Kaşgarlı Mahmut
Sade bir Türkçe ile söylenmiş, derin manalı veciz sözleri ve Hikmet adlı şiirleri ….. adlı eserinde toplandı. Sohbet tarzında ve sade Türkçe ile söylenen hikmetleri kısa zamanda doğuda Çin hudutlarından, batıda Akdeniz ve Marmara sahillerine kadar yayıldı. Bu kitap aslında İslamiyet’i ve İslam ahlakını öğreten bir ahlak ve din kitabıdır. ……ayrıca Anadolu’daki Türk edebiyatının yeşerip, gelişmesine zemin hazırlamış ve Yunus Emre gibi şairlerin yetişmesini sağlamıştır.
14.Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangileri sırasıyla getirilmelidir?
A) Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip
B) Divan-ı Hikmet – Edip Ahmet Yükneki
C) Divan-ı Hikmet – Ahmet Yesevi
D) Kutadgu Bilig – Ahmet Yesevi
E) Atabet’ül Hakayık – Kaşgarlı Mahmut
Muhtevâ bakımından bu yapıt; sahnesiz bir tiyatro eseri görünüşündedir. Hükümdâr Küntogdı’nın, âkibeti temsil eden Odgurmuş ile görüştükten sonra, dünyadaki hayatın esasını kavrayarak üzerindeki yükü taşımak istemediğini aklı temsil eden Ögdülmiş’e söylemesi üzerine; Ögdülmiş hükümdâra yapacağı işleri hatırlatır. Ona iyi ad kazanmak için yeni iş sahası gösterir. Eserin başında “tevhid, naat, dört halifenin zikri ve yaz mevsiminin tasviri vardır. Bun-lardan sonra Buğra Han’ın medhiyesi yer alır. Bu şekli ile eser klasik düzenleme usûlüne uygunluk gösterir.
15.Bu parçada sözü edilen yapıt aşağıdakilerden hangisidir?
A) Divan-ı Lügat’it Türk B) Atabet’ül Hakayık
C) Divan-ı Hikmet D) Kutadgu Bilig
E) Danişment Gazi Destanı
16 Aşağıdaki eser-yazar eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
A) Divan-ı Hikmet – Ahmet Yesevi
B) Muhakemet’ül Lugateyn – Ali Şir Nevâi
C) Atabet’ül-Hakayık – Edip Ahmet Yüknekî
D) Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip
E) Divan ü Lügati’t- Türk – Kadı Burhaneddin
Hakaniye Türkçesiyle yazılan İslamiyet’in etkisinde gelişen bir eserdir. Dörtlüklerle ve hece ölçüsüyle yazılmıştır, “bilgece söz” anlamına gelir. Din felsefesini (tasavvufu) yalın Türkçesiyle dile getirmiştir.
17.Yukarıda sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kutadgu Bilig B) Bengü Bade
C) Atabet-ül Hakayık D) Divan-ı Hikmet
E) Risalet-ün Nushiyye
18. Dede Korkut Hikâyeleri için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) İslam öncesi Türk yaşayışına ait bilgiler de vardır.
B) Hikâyelerde Türklerin Çinlilerle yaptıkları savaşlar anlatılmaktadır.
C) İslamiyet’in derin izleri vardır.
D) Destanımsı anlatımlar vardır.
E) Şiirle nesir iç içedir.
Sözlükte, sözcükler dışında şiirlere, atasözlerine de yer verilmiştir. Arap harfleriyle yazılan Türkçe sözcükler yine Arap alfabesine göre sıralanmıştır. Türkçe sözcüklerin anlamı örnekler verilerek açıklanmıştır.
19.Yukarıda sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Muhakemet-ül Lügateyn B) Atabetül Hakayık
C) Divan-u Lügati’t Türk D) Divan-ı Hikmet
E) Kutadgu Bilig
(I) Arapçanın Türkçeden üstün bir dil olduğu anlatılır Divan-u Lügati’t Türk’te. (II) Kutadgu Bilig mesnevi tarzında yazılmış didaktik bir eserdir. (III) Atabetül Hakayık din ve ahlak kurallarını anlatan öğretici bir eserdir. (IV) Divan-ı Hikmet dörtlükler ve hece ölçüsüyle yazılmıştır. (V) Dede Korkut Hikâyeleri on iki hikâyeden oluşur.
20.Yukarıdaki parçada numaralı cümlelerden hangisinde bilgi yanlışı vardır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
21. Aşağıda verilen özelliklerden hangisi geçiş dönemine (11. ve 12.yy) ait değildir?
A) Öğüt verici (didaktik) türde eserlerin yazılması
B) Uygur alfabesinin yanında, Arap alfabesinin de kullanılması
C) Eserlerin sadece İslamiyet öncesine ait türlerle oluşturulması
D) Dilde Arapça ve Farsça sözcüklerin görülmesi
E) Şiirlerde hem dörtlük hem de beyit nazım birimlerinin kullanılması
İslamiyet’e geçiş döneminin yapıtlarındandır. Diğer yapıtlardan farklı olarak dörtlüklerle ve hece ölçüleriyle yazıl-mıştır.
22. Bu parçada sözü edilen yapıt aşağıdakilerden hangisidir?
A) Altabet’ül – Hakayık B) Divan-ı Lugati’t-Türk
C) Seçere-i Türkî D) Divan-ı Hikmet
E) Kutadgu Bilig
23. Aşağıdakilerden hangisi Kitab-ı Dede Korkut‘a ait bir özellik değildir?
A) Dede Korkut tarafından yazılmıştır.
B) Nazım ve nesir karışık yazılmıştır.
C) Oğuz boylarının gelenek ve göreneklerini, savaşlarını anlatır.
D) On iki hikâyeden oluşan bir eserdir.
E) Destandan halk hikâyesine geçiş dönemi ürünüdür
Eserin nazım birimi beyit ve dörtlüktür. (I) Dörtlükler manilerdeki gibi “aaxa” şeklinde kafiyelenmiştir. (II) Nazım biçimi mesnevidir. (III) Eserde daha çok tam ve yarım uyak kullanılmıştır. (IV) Eserde, rediflere yer verilmemiştir. (V)
24.”Atabetü’l Hakayık” ile ilgili yukarıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
Elimizdeki nüsha İstanbul Fatih’teki Millet Kütüphanesi’nde yer alan nüshadır. (I) Kitabın yazıldığı metin Hakaniye lehçesiyle, kitaptaki açıklamalar da Farsçayla yazılmıştır. (II) Divanü Lugati’t-Türk’ün, Türk Dil Kurumu tarafından 1941’de basımı yapılmıştır. (III) Eser, ilk kez Kilisli Rıfat Bilge gözetiminde 1915-1917 yılları arasında tercüme edilmiştir. (IV) Eserde Türklerin o dönemde yaşadığı coğrafya ile ilgili bir harita da yer almaktadır. (V)
25.”Divanü Lugati’t-Türk” ile ilgili yukarıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
Eserde, Arapçanın üstünlüğü belirtildikten sonra Türkçenin Farsçadan üstünlüğü kanıtlanmaya çalışılır. Bu üstünlük de daha çok hayvan adları ve eylem zenginliği ile ispatlama yoluna gidilir. Eserde Türkçenin Farsçaya nispetle esnek bir dil olduğu dile getirilir. Türkçede birçok sözcüğün üç, dört ya da daha fazla anlamı olduğu belirtilir. Sonra Farsçanın böyle bir özelliğinin olmadığı örneklerle açıklanır. Örnek olarak “ördek” kavramı verilir. Bu kavram, Türkçede dokuz farklı sözcük ile dile getirebildiği halde Farsçada böyle bir özelliğin olmadığı söylenir. Farsçada “ördek.kavramını karşılayan yalnız bir sözcüğün olduğu dile getirilir.
26.Yukarıda sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Muhakemetü’l Lügateyn B) Divanı Hikmet
C) Kutadgu Bilig D) Atabatül Hakayık
E) Divanü Lugati’t-Türk
YANITLAR
| 1. | D | 14 | C |
| 2. | E | 15. | D |
| 3. | B | 16 | E |
| 4. | A | 17 | D |
| 5. | C | 18 | B |
| 6. | E | 19 | C |
| 7. | B | 20 | A |
| 8. | A | 21 | C |
| 9. | C | 22 | D |
| 10 | D | 23 | A |
| 11 | B | 24 | E |
| 12 | A | 25 | B |
| 13 | E | 26 | A |
* Kimi sorularda İçerik, internetten alıntılanarak derlenmiştir…
