Hasan Hüseyin KÖKEN Online Edebiyat Eğitim Sitesi
İlgili Makaleler
“Türk dili’nin Arap dilinden geri kalmadığı belli olsun diye kullanılmakta olan sözcüklerle bırakılmış olan sözcükleri bu kitapta birlikte yazmak ara sıra içime doğar dururdu…”
1.Bu sözleri söyleyen yazar ve eseri aşağıdakilerden hangisi olabilir?
A) Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip
B) Atabetü’l Hakayık – Edip Ahmet
C) Divan ü Lügat’t Türk – Kaşgarlı Mahmut
D) Divan – ı Hikmet Ahmet Yesevi
E) Bakırgan Kitabı – Süleyman Ata
“Kutadgu Bilig’den sonra Kaşgar diliyle yazılmış ikinci önemli eserdir, manzumdur. On ikinci yüzyılda verilen bu eser, kişinin İslam inançları çerçevesinde, terbiyesini, eğitim – öğretimini işleyen bir ahlâk kitabıdır.”
2.Bu parçada sözü edilen eser ve yazarı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip
B) Risaletü’n Nushiyye – Yunus Emre
C) Divan ü Lügat’i Türk – Kaşgarlı Mahmut
D) Atabetü’l Hakayık – Edip Ahmet
E) Divan – ı Hikmet – Ahmet Yesevi
3.”Divan ü Lügatit Türk” için yapılan aşağıdaki açıklamalardan hangisi doğru değildir?
A) Tarih, coğrafya, dilbilim, edebiyatı ilgilendirdiği
B) 300’e yakın atasözü, 240 kadar şiir örneği bulundurduğu
C) Oldukça güzel beyit, dörtlük, hikmet, seci örnekleri verdiği
D) Türk dilinin yapısı, dilbilgisi kuralları, Türklerin yaşamı konularında ilk önemli kaynak olduğu
E) İslami inancı yaymaya çalıştığı
Edip Ahmet atım edep, pend sözüm
Sözüm bunda kalur barur bu özüm
Kalür küz, keçer yaz, baru; bu ömür
Tüketür ömürni bu yazım küzüm
Günümüz Türkçesiyle
Edip Ahmet sözüm öğüttür
Özüm göçer, sözüm kalır
Yaz geçer, güz gelir, ömür biter
Yazım, güzüm ömrüm tüketir
4.Bu dörtlükten aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?
A) Yoğun, derinlik, çoşkun olduğu
B) Yarım uyak kullanıldığı
C) Arapça, Farsça sözcükler kullanılmaya başlandığı
D) İlk İslâm ürünlerden olabileceği
E) Mani biçimi uyaklandığı
İslamiyet’in etkisinde gelişen Türk edebiyatının ilk önemli yapıtıdır. Yapıt manzum olup, ünlü İran destanı Şehname’nin yazıldığı aruz kalıbıyla ve mesnevi tarzında ortaya konmuştur. Yapıtın sonunda 124 beyitlik üç kaside ile mesnevi içinde yeri geldikçe söylenmiş ayrıca 173 dörtlük vardır. Bu dörtlükler bir yanıyla bu yapıtı İslamiyet öncesindeki Türk edebiyatı geleneğine bağlamaktadır. Ayrıca mesnevideki yarım uyaklar, redif ve cinaslar eserde eski Türk şiiri geleneğinin sürdürüldüğünü gösterir. Bunların hepsi göz önüne alındığında yapıt 6645 beyit tutarındadır.
5.Bu parçada sözü edilen yapıt ve yazarı aşağıdakilerden hangisidir?
A)Divan-ı Lügat’it Türk – Kaşgarlı Mahmut
B)Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip
C)Divan-ı Hikmet – Ahmet Yesevi
D)Göktürk Yazıtları – Bilge Kağan
E)Atabet’ül Hakayik – Edip Ahmet Yükneki
1074’te Bağdat’ta tamamlanmış olan yapıt Türkçe-Arapça bir sözlüktür. Araplara Türkçe öğretmek ve Türkçenin zengin dil varlığını ortaya koymak amacıyla yazılmıştır. 7500 dolayındaki Türkçe sözcüğün Arapça karşılıkları verilmiş; Türk illeriyle, Türkçenin Türkmen, Oğuz, Çiğil, Kırgız vb. Türk boylarının dilleri tanıtılmıştır. Yapıt Arapça olmakla birlikte içinde Halk dilinden ve edebiyatından alınmış çok sayıda sözcük, deyim, atasözü İle şiir örnekleri bulunmaktadır. Türkçe sözcüklerin açıklanışı sırasında 400 dolayında dörtlükten oluşan manzume ve atasözleri örnek verilmiştir. Bu manzum parçalar Türk topluluklarının yaşama tarzları hakkında bilgi verdikleri gibi geçmişin destan konusu olabilecek savaş vb. olaylarından da izler taşır.
6.Bu parçada sözü edilen yapıt ve bu yapıtın yazan aşağıdakilerden hangisidir?
A)Divan-ı Lügat’it Türk – Kaşgarlı Mahmut
B)Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip
C)Atabet’ül Hakayik – Edip Ahmet Yükneki
D)Divan-ı Hikmet – Ahmet Yesevi
E)Göktürk Yazıtları – Bilge Kağan
Azrail gelip Arslan Baba’mın canını aldı;
Hûriler gelip ipek kumaştan kefen biçti;
Yetmiş bin kadar melek toplanıp geldi;
O sebepten altmış üçte girdim yere.
7.Günümüz Türkçesine aktarılarak verilen dörtlüğün son dizesinde de söylediği gibi altmış üç yaşında yerin altına yaptırdığı hücreye giren ve yaşamının sonuna kadar orada kalan yazar ve ünlü yapıtı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yusuf Has Hacip – Kutadgu Bilig
B) Atabet’ül Hakayık – Edip Ahmet Yükneki
C) Muhakemetü’l-Lugateyn- Ali Şir Nevai
D) Divan-ı Lügat’it Türk – Kaşgarlı Mahmut
E) Divan-ı Hikmet – Ahmet Yesevi
8.”Atabetü’l Hakayık” ile ilgili verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Nasihatname türünde yazılan eser öğretici özelliğiyle ön plana çıkar.
B) Hakaniye Türkçesiyle yazılmıştır.
C) Bütününde aruz ölçüsü kullanılmıştır.
D) 40 beyit ve 101 dörtlük yer alır.
E) Ahlak ilkeleri açıklanmış, ahlaklı insan olmanın yolları belirtilmiştir.
Türklerin soy kütüğü, (I) menşeine dair bir eser olan Şecere-i Türki, (II) 17. yüzyılda (III) Ferîdüddîn-i Attâr (IV) tarafından Anadolu sahası dışında (V) yazılmış bir eserdir.
9.Yukarıdaki numaralanmış yerlerin hangisinde bir bilgi yanlışlığı söz konusudur?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
10. “Babürname” ile ilgili verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Hindistan’da bir Türk devleti kuran Babür Şah tarafından yazılmıştır.
B) Karahanlı Türkçesi ile kaleme alınmıştır.
C) Yapıt, bir anı kitabı olarak öne çıkar.
D) Babürname, pek çok dilde defalarca basılmıştır.
E) Arapça ve Farsça sözcüklerle yüklü ağır bir dil kullanılmıştır.
…… İslami Türk Edebiyatının elimize geçen ilk eserlerindendir. XI. yüzyılda …….. tarafından Orta Asya Türkçesiyle yazılmıştır. Eserde madde başı sözcükler Türkçe, bu sözcüklerle ilgili açıklamalar ise Arapçadır.
11.Paragrafta bahsedilen eser ve eserin yazarı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) Atabet’ul Hakayık – Edip Ahmet
B) Muhakemat’ül Lügateyn – Ali Şir Nevaî
C) Divan-ı Lügat’it Türk – Kaşgarlı Mahmut
D) Divan-ı Hikmet – Ahmet Yesevî
E) Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip
12. Aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Ali Şir Nevaî, Muhakemat’ül-Lügateyn adlı eserinde Türkçenin zengin bir dil olduğunu göstermek amacını güder.
B) Geçiş Döneminde hece ölçüsü yanında aruz ölçüsü de kullanılmaya başlar.
C) Ahmet Yesevî Halk şiirinde tasavvufun ilk temsilcisi olarak kabul edilir.
D) Atabet’ul Hakayık aruz ölçüsü kullanılmış manzum bir eserdir.
E) Divan-ı Lügat’it Türk, Türkçenin Farsça ile kıyaslandığı bir eserdir.
13. Kutatgu Bilig için aşağıdaki yargılardan hangisi söylenemez?
A) Eserin bilinen üç nüshası vardır.
B) Eserin sonunda dörtlüklere de yer verilmiştir.
C) Hece ölçüsüyle yazılmıştır.
D) Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır.
E) Mesnevi biçimiyle yazılmış ilk eserdir.
Bu kitabımda iyi bir devlet yönetiminin nasıl olacağını anlatmaya çalıştım. Okuyana kutlu olsun ve ona yol göstersin. İnsan her iki dünyada devleti elinde tutarsa mesut olur. Önce Kün Togdı hükümdarımdan bahsettim, sonra Ay Toldı’dan söz açtım. Mübarek saadet güneşi onunla parlar. Kün Toğdı dediğim doğrudan doğruya kanundur. Ay Toldı ise saadettir.
14.Böyle konuşan sanatçının eserinin özellikleri arasında hangisi yoktur?
A) Dilbilgisi, tarih, coğrafya, edebiyat alanlarında da zengin bilgiler içeren bir kaynaktır.
B) Edebiyatımızda aruz ölçüsünün kullanıldığı ilk eser kabul edilir.
C) Didaktik ve felsefi yanı ağır basan bir eserdir.
D) Mesnevi nazım biçiminin Türk edebiyatındaki örneğidir.
E) Doğu Karahanlı Hakanı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur.
15.Aşağıdakilerden hangisi Dede Korkut Hikayelerinin özellikleri içinde yer almaz?
A) Aliterasyona dayalı, akıcı, lirik bir dile sahiptir.
B) On iki öyküden oluşmuştur.
C) Nazım ve nesir iç içedir.
D) Öykülerin yazarı Aprınçur Tigin’dir.
E) 13. ve 14. yy.larda Doğu Anadolu’daki Oğuz Türkleri arasında oluşmuştur.
16. Aşağıdakilerden hangisi “Divan-ı Lugati’t – Türk” adlı eserin özelliklerinden biri değildir?
A) Araplara Türkçe öğretmek amacıyla yazılmıştır.
B) Ansiklopedik bir sözlüktür.
C) Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır.
D) Türk kültürü ve yaşayışına dair bilgiler içerir.
E) Uygur alfabesi hakkında bilgiler verir.
Hakaniye Türkçesiyle yazılan İslamiyet’in etkisinde gelişen bir eserdir. Dörtlüklerle ve hece ölçüsüyle yazılmıştır, “bilgece söz” anlamına gelir. Din felsefesini (tasavvufu) yalın Türkçesiyle dile getirmiştir.
17.Yukarıda sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mantık’ut Tayr B) Kutadgu Bilig
C) Divan-ı Hikmet D) Risalet-ün Nushiyye
E) Atabet-ül Hakayık
18. Aşağıdaki eser-yazar eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
A) Divan ü Lügati’t- Türk – Kaşgarlı Mahmut
B) Atabet’ül-Hakayık – Ferîdüddîn-i Attâr
C) Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip
D) Divan-ı Hikmet – Ahmet Yesevi
E) Muhakemet’ül Lugateyn – Ali Şir Nevâi
İslamiyet etkisinde oluşan ilk eserlerde İslami düşünceler görülmüş, aynı zamanda yeni bir terminolojinin etkisiyle Arapça ve Farsça sözcüklere yer verilmiştir. Devlet yönetiminin nasıl olması gerektiğini işleyen Kutadgu Bilig, Türk dilinin ilk sözlüğü olan Divan-ı Lügat’it Türk, dinî ve tasavvufi düşünceyi şiire taşıyan Divan-ı Hikmet, dinî gerçekleri işleyen Atabet’ül Hakayık sözünü ettiğimiz eserlerdendir.
19.Bu parçada eseri anılmayan sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kaşgarlı Mahmut B) Edip Ahmet
C) Ahmet Yesevi D) Ali Şir Nevai
E) Yusuf Has Hacip
I. 12. yüzyılda Edip Ahmet tarafından yazılmıştır.
II. Hikmetler, tasavvuf konusunda Halk şiirinin ilk örneklerini oluşturmaktadır.
III. İlahi aşk konu edilmiştir.
IV. Canlı ve didaktik bir anlatıma sahiptir.
V. 7’li ve 12’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.
20.Divan-ı Hikmet’le ilgili yukarıda numaralanmış şekilde verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
